A. TÓM TẮT LÍ THUYẾT
I. DI TRUYỀN Y HỌC TƯ VẤN:
- Di truyền học tư vấn: là một lĩnh vực của di truyền học kết hợp các phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán hiện đại về mặt di truyền cùng với nghiên cứu phả hệ.
- Di truyền học tư vấn có chức năng: chẩn đoán, cung cấp thông tin và cho lời khuyên về khả năng mắc bệnh, tật di truyền ở đời con, có nên kết hôn hoặc tiếp tục sinh con không.
II. DI TRUYỀN HỌC VỚI HÔN NHÂN VÀ KẾ HOẠCH HÓA GIA ĐÌNH:
1. Di truyền học với hôn nhân:
Di truyền học là cơ sở khoa học cho các quy định trong luật hôn nhân và gia đình:
- Những người có quan hệ huyết thống trong vòng 3 đời không được kết hôn với nhau, việc kết hôn gần làm cho các đột biến lặn có hại biểu hiện ở cơ thể đồng hợp, 20 đến 30% số con của những cặp vợ chồng kết hôn gần bị chết hoặc mang các tật di truyền bẩm sinh.
- Hôn nhân một vợ một chồng để cân bằng tỉ lệ nam nữ.
- Không chẩn đoán giới tính thai của thai nhi để đảm bảo cân bằng tỷ lệ giới tính theo độ tuổi.
2. Di truyền học và kế hoạch hóa gia đình:
Để đảm bảo cho xã hội phồn vinh, gia đình hạnh phúc, kế hoạch hóa gia đình được xem như là quốc sách.
- Độ tuổi thích hợp để sinh con là 24 – 34, vì lúc này cơ thể đang hoàn thiện về mặt thể chất và tâm sinh lý, sức khỏe sinh sản ổn định nhất → con sinh ra khỏe mạnh.
- Các bà mẹ không nên sinh con sau 35 tuổi, khi đó cơ thể bắt đầu lão hóa, sức khỏe sinh sản giảm sút → dễ dẫn đến các rối loạn di truyền gây ra các bệnh tật di truyền cho con.
- Mỗi cặp vợ chồng chỉ nên sinh từ 1 – 2 con, các lần sinh con không nên quá gần nhau: nên cách nhau tầm 5 năm → đảm bảo cuộc sống gia đình và sự chăm sóc cho trẻ được đầy đủ nhất.
III. HẬU QUẢ DI TRUYỀN DO Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG:
- Các tác nhân vật lý, hóa học trong tự nhiên hoặc do con người gây ra → tăng ô nhiễm môi trường, đặc biệt là các chất phóng xạ, chất độc hóa học trong chiến tranh, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ... → đột biến gen, đột biến NST → các bệnh và tật di truyền.
- Cần phải đấu tranh chống vũ khí hạt nhân, vũ khí hóa học và chống ô nhiễm môi trường.
B. CÂU HỎI THẢO LUẬN
Bài 30 trang 86: Nghiên cứu trường hợp sau: Người con trai và người con gái bình thường, sinh ra từ hai gia đình đã có người mắc chứng câm điếc bẩm sinh. Trả lời các câu hỏi sau:
- Em hãy thông tin cho đôi trai, gái này biết đây là loại bệnh gì?
- Bệnh do gen trội hay gen lặn qui định? Tại sao?
- Nếu họ lấy nhau, sinh con đầu lòng bị câm điếc bẩm sinh thì họ có nên tiếp tục sinh con nữa không? Tại sao?
Trả lời:
- Đây là loại bệnh di truyền, do gen qui định và có khả năng di truyền từ đời này sang đời khác.
- Bệnh do gen lặn qui định. Vì trong gia đình đã có người mắc chứng câm điếc. - Họ không nên tiếp tục sinh con nữa vì họ đã mang gen lặn gây bệnh.
Bài 30 trang 86: Hãy trả lời các câu hỏi sau:
- Tại sao kết hôn gần làm suy thoái nòi giống?
- Tại sao những người có quan hệ huyết thống từ đời thứ tư trở đi thì được Luật Hôn nhân và gia đình cho phép kết hôn với nhau?
Trả lời:
- Kết hôn gần tạo cơ hội cho các gen lặn gây bệnh dễ gặp nhau ở thể đồng hợp dẫn đến suy thoái giống nòi.
- Những người từ đời thứ tư trở đi có sự sai khác về mặt di truyền nhiều hơn, các gen lặn khó gặp nhau hơn nên được cho phép kết hôn.
Bài 30 trang 87: Dựa vào tư liệu ở bảng 30.2, hãy cho biết: Nên sinh con ở lứa tuổi nào để đảm bảo giảm thiểu tỉ lệ trẻ sơ sinh mắc bệnh Đao.
Trả lời: Phụ nữ sinh con ở độ tuổi 20-34 để để đảm bảo giảm thiểu tỉ lệ trẻ sơ sinh mắc bệnh Đao.
C. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Bài 1 (trang 88 sgk Sinh học 9): Di truyền y học tư vấn có những chức năng gì?
Lời giải:
- Sự phối hợp các phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán hiện đại về mặt di truyền cùng với nghiên cứu phả hệ đã hình thành một lĩnh vực mới của Di truyền học, đó là di truyền y học tư vấn.
- Chức năng của ngành này là chẩn đoán, cung cấp thông tin và cho lời khuyên liên quan đến các tật và bệnh di truyền, để tránh điều đáng tiếc xảy ra.
Bài 2 (trang 88 sgk Sinh học 9): Các quy định sau đây dựa trên cơ sở khoa học nào: nam giới chỉ được lấy một vợ, nữ giới chỉ được lấy một chồng, những người có quan hệ huyết thống trong vòng ba đời không được kết hôn với nhau?
Lời giải:
- Ở độ tuổi trưởng thành 18 – 35 tuổi: nam : nữ có tỉ lệ là 1 : 1. Nếu để 1 nam kết hôn với nhiều nữ hoặc ngược lại thì dẫn đến mất cân bằng trong xã hội. Vì vậy mà nam giới chỉ được lấy một vợ, nữ giới chỉ được lấy một chồng dựa trên cơ sở sinh học.
- Theo Luật hôn nhân và gia đình ở nước ta quy định những người có quan hệ huyết thống trong vòng ba đời không được kết hôn với nhau là có cơ sở sinh học vì kết hôn gần làm cho các đột biến lặn được biểu hiện ở cơ thể đồng hợp. Người ta thấy 20 – 30 % số con của các cặp hôn nhân có họ hàng thân thuộc bị chết non hoặc mang các tật di truyền bẩm sinh.
Bài 3 (trang 88 sgk Sinh học 9): Tại sao phụ nữ không nên sinh con ở độ tuổi ngoài 35? Tại sao cần phải đấu tranh chống ô nhiễm môi trường?
Lời giải:
- Phụ nữ ở tuổi ngoài 35 không nên sinh con vì tỷ lệ trẻ mới sinh mắc bệnh Đao rất lớn 0,33 – 0,42%.
- Cần phải đấu tranh chống ô nhiễm môi trường vì hầu hết các chất đồng vị phóng xạ, hóa chất độc hại, thuốc trừ sâu, diệt cỏ… có trong lòng đất hoặc các vật dụng quanh ta xâm nhập vào người qua không khí, nước uống, thức ăn…; chúng tích luỹ trong mô xương, mô máu, tuyến sinh dục… và hàm lượng tăng dần gây ung thư máu, các khối u, đột biến.
