TÓM TẮT LÝ THUYẾT
I. Sự xác định hướng của thanh nam châm
Thanh nam châm được treo tự do luôn nằm theo một hướng xác định. Khi được để tự do, thanh nam châm nằm dọc theo hướng nam bắc địa lí. Đầu nam châm hướng về phía cực Bắc của Trái Đất được gọi là cực từ bắc, kí hiệu N (North). Đầu kia của nam châm là cực từ nam, kí hiệu S (South).
II. Nam châm tác dụng lên vật làm từ các vật liệu khác nhau
1. Nam châm tác dụng lên nam châm
Khi đưa cực từ của hai nam châm lại gần nhau thì chúng hút nhau nêu các cực từ khác tên, đây nhau nếu các cực từ cùng tên. Lực hút hoặc đây giữa các thanh nam châm được gọi là lực từ.
2. Nam châm tác dụng lên các vật
Không chỉ hút được các vật làm bằng sắt, thép, nam châm còn hút được vật làm bằng cobalt, nickel, ...
Sắt, cobalt, nickel, ... được gọi là những vật liệu từ.
Nam châm hầu như không hút các vật được làm từ đồng, nhôm và các kim loại không thuộc vật liệu từ.
CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
Mở đầu
Trả lời câu hỏi trang 76 SGK KHTN 7
Cách đây hơn hai nghìn năm, người Hy Lạp đã biết đến những viên đá màu đen có khả năng hút sắt (hình 14.1). Chúng được gọi là nam châm hay còn được gọi là đá dẫn đường, vì chúng có thể được dùng để xác định phương hướng.
Ngày nay, nam châm được dùng rất phổ biến từ các vật dụng thông thường như bộ phận giữ cánh cửa, kim la bàn, … cho đến các thiết bị hiện đại trong khoa học kĩ thuật.
Nam châm có tính chất gì mà chúng lại được sử dụng nhiều như thế?
Lời giải:
Nam châm có tính chất từ. Nam châm có thể hút hoặc đẩy các nam châm khác, có thể hút các vật làm bằng vật liệu từ.
Mục lục nội dung
I. Sự định hướng của thanh nam châm
Trả lời câu hỏi trang 79 SGK KHTN 7
Câu 1: Trong thí nghiệm ở hình 14.2, treo thanh nam châm gần một nam châm khác thì ảnh hưởng đến kết quả thí nghiệm như thế nào?
Lời giải:
Ảnh hưởng: Hướng của thanh nam châm sẽ thay đổi
Câu 2: Treo một thanh nam châm bằng một đoạn dây mảnh vào một giá đỡ, sao cho thanh nam châm không chịu tác dụng của gió, của nam châm hay vật bằng sắt khác….(H14.2).
+ Khi thanh nam châm đã nằm yên, ghi lại hướng trục dài của nó.
+ Xoay thanh nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi thanh nam châm đã nằm yên trở lại, hãy xác định xem nó có nằm theo hướng như lúc ban đầu nữa không?
+ So sánh kết quả của em với kết quả của nhóm bạn khác.
+ Rút ra kết luận về sự định hướng của nam châm tự do.
Lời giải:
+ Khi thanh nam châm đã nằm yên, hướng trục dài nằm theo phương nam bắc địa lí.
+ Xoay thanh nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi thanh nam châm đã nằm yên trở lại, nó có nằm theo hướng như lúc ban đầu.
+ Kết luận: Khi được để tự do, thanh nam châm nằm dọc theo hướng nam bắc.
II. Nam châm tác dụng lên vật làm từ các vật liệu khác nhau
1. Nam châm tác dụng lên nam châm
Trả lời câu hỏi trang 77 SGK KHTN 7
Câu 1: Treo thanh nam châm A vào giá đỡ bằng một đoạn dây mảnh.
+ Khi thanh nam châm A đã nằm yên, đưa cực từ bắc của thanh nam châm B lại gần cực bắc của thanh nam châm A. Quan sát xem cực từ này hút hay đẩy nhau.
+ Làm tương tự cho cực từ nam của thanh nam châm A.
Lời giải:
+ Cực từ bắc của thanh nam châm B đẩy cực từ bắc của thanh nam châm A.
+ Cực từ bắc của thanh nam châm B hút cực từ nam của thanh nam châm A.
Kết luận:
Hai nam châm đặt gần nhau, 2 cực cùng tên thì đẩy nhau, 2 cực khác tên thì hút nhau.
Câu 2. Cho một kim nam châm có thể quay dễ dàng trên giá đỡ (H14.4). Hãy tiến hành thí nghiệm để xác định khi được tự do, kim nam châm này định hướng như thế nào?
Lời giải:
Khi để tự do, kim nam châm nằm dọc theo hướng nam bắc
Câu 3: Có hai thanh nam châm giống hệt nhau, ở thanh A có kí hiệu chỉ rõ tên các cực từ, ở thanh B chức có tên các cực từ. Làm thế nào để biết tên các cực từ ở thanh B?
Lời giải:
Lần lượt đưa từ cực Bắc của nam châm A lại gần hai từ cực của nam châm B. Thì:
+ Đầu bị nam châm A hút, là cực từ Nam của nam châm B.
+ Đầu bị nam châm A đẩy, là cực từ Bắc của nam châm B.
2. Nam châm tác dụng lên các vật
Trả lời câu hỏi trang 78 SGK KHTN 7
Câu 1: Thí nghiệm. Dụng cụ
Một thanh nam châm và các vật làm bằng đồng, nhôm, sắt, nhựa, thủy tinh, gỗ, …
Tiến hành
+ Lần lượt đưa các cực từ của thanh nam châm lại gần mỗi vật nói trên.
+ Ghi các kết quả thí nghiệm vào bảng.
+ Rút ra kết luận.
Lời giải:
+ Nam châm hút vật làm bằng sắt.
+ Nam châm không hút các vật làm bằng đồng, nhôm, nhựa, thủy tinh, gỗ.
Kết luận:
- Nam châm hút được các các vật được làm từ vật liệu từ (sắt, thép, cobalt, …)
- Nam châm không hút các vật không thuộc vật liệu từ (đồng, nhôm, …)
Câu 2: Tại các cực từ, nam châm tác dụng mạnh nhất lên vật liệu từ hoặc lên nam châm.
Có hai thanh nam châm giống hệt nhau, một thanh là nam châm, một thanh là sắt. Không dùng thêm dụng cụ nào khác, làm thế nào để xác định thanh nào là nam châm, thanh nào là sắt?
Lời giải:
Đặt hai thanh vuông góc với nhau, di chuyển một thanh dần dần từ đầu thanh vào giữa thanh kia, nếu:
Lực hút giữa hai thanh không đổi thì thanh di chuyển là nam châm.
Lực hút giữa hai thanh thay đổi thì thanh di chuyển là thanh sắt.
Câu 3: Một hỗn hợp chứa niken, sắt, cobalt. Em có thể sử dụng nam châm để tách niken, sắt, cobalt ra khỏi hỗn hợp này không? Tại sao?
Lời giải:
Không. Vì cả 3 chất này đều bị nam châm hút.
