Vi khuẩn gây Whitmore từ môi trường bên ngoài xâm nhập cơ thể chủ yếu qua những vị trí da bị xây xước hoặc qua vết thương.
Bệnh Whitmore là gì?
Whitmore (hay còn gọi là Melioidosis) là một loại bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm do loài vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây nên. Bệnh có tỷ lệ tử vong rất cao nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời.
Whitmore là loại vi khuẩn như thế nào?
Whitmore không phải là bệnh mới hay hiếm gặp mà nó đã bị "lãng quên" trong cộng đồng. Bệnh được phát hiện đầu tiên trên thế giới vào năm 1911, xuất hiện tại Việt Nam từ năm 1936. Vi khuẩn này thường sống trong bùn đất và nước, đường lây truyền chủ yếu qua vùng da tổn thương bị tiếp xúc với vi khuẩn hoặc hít phải các hạt bụi đất chứa vi khuẩn. Ngoài ra, căn bệnh này hiện chưa có vắc xin phòng bệnh và khi đã khởi phát bệnh, diễn biến của bệnh sẽ tiến triển rất nhanh, có thể cướp đi mạng sống của bệnh nhân chỉ sau 48 giờ nhập viện.
Việt Nam nằm trong vùng bệnh Whitmore của thế giới
Whitmore là bệnh vùng, phân bố chủ yếu ở Đông Nam Á và phía Bắc Australia. Đặc biệt, vùng Đông Bắc Thái Lan (gần với miền Trung Việt Nam) được coi là tâm điểm của dịch bệnh. Trên thế giới, hầu hết các trường hợp mắc bệnh Whitmore đã được báo cáo là ở Thái Lan, Malaysia, Singapore, Việt Nam và miền bắc Australia. Tỉ lệ mắc bệnh Whitmore ở Singapore được báo cáo là 13 người/1 triệu dân.
Đối tượng nào dễ mắc bệnh Whitmore?
Mặc dù bệnh Whitmore có thể tấn công người hoàn toàn khỏe mạnh, tuy nhiên đối tượng dễ mắc căn bệnh này được các chuyên gia liệt kê như sau:Người có hệ thống miễn dịch suy yếu. Người mắc các bệnh mãn tính như ung thư, phổi, bệnh gan, tiểu đường, bệnh thận và cả HIV.
Đâu là những con đường lây nhiễm của vi khuẩn ăn thịt người whitmore?
- Do lây nhiễm qua đường ăn uống (thức ăn bị nhiễm khuẩn).
- Do tiếp xúc trực tiếp với các vết trầy xước da, với đất hoặc nước đã bị nhiễm khuẩn (thời điểm mùa mưa bão).
- Do hít phải các hạt bụi có chứa vi khuẩn.
- Do vi khuẩn truyền từ mẹ sang con qua tuyến sữa khi người mẹ bị áp xe tuyến vú.
- Do tiếp xúc vết trầy xước da với động vật chết bị nhiễm bệnh whitmore như chó, mèo, bò, dê...
Một vài dấu hiệu điển hình cảnh báo vi khuẩn whitmore đang xâm chiếm cơ thể:
- Nếu Whitmore gây nhiễm trùng máu, có thể có các dấu hiệu như sốt cao, đau đầu, khó thở, đau khớp và đau bụng.
- Nếu Whitmore gây nhiễm trùng lan rộng thì dấu hiệu đặc trưng sẽ là sốt, đau ngực, đau bụng, đau đầu, co giật và đau cơ khớp.
- Nếu Whitmore gây nhiễm trùng phổi thì các triệu chứng bao gồm ho và đau ngực, ngoài ra có khi bạn bị sốt, chán ăn và đau đầu.
- Nếu Whitmore gây nhiễm trùng cục bộ ở một bộ phận của cơ thể thì dấu hiệu thường gặp bao gồm sưng, đau và sốt. Sau đó, vết thương sẽ bị loét hoặc áp xe ngày càng nghiêm trọng.
Mắc bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu.
Đa phần, đây là những triệu chứng thường xuất hiện nhiều ở bệnh nhân có tiền sử mắc bệnh tiểu đường hay các bệnh lý liên quan đến thận, phổi, hoặc người nghiện rượu, người làm việc thường xuyên với đất như nông dân. Ngoài ra, người cao tuổi cũng dễ có nguy cơ mắc phải bệnh này vì hệ miễn dịch suy yếu.
Ngay khi cơ thể xuất hiện những triệu chứng kể trên, bạn cần nhanh chóng tới khám ở những bệnh viện uy tín, có phòng xét nghiệm vi sinh để được khám và điều trị đúng cách, tránh những biến chứng nguy hiểm có thể gặp phải sau đó.
Đặc biệt, những bệnh nhân đã từng nhiễm vi khuẩn whitmore nên thường xuyên đi tái khám vì bệnh có khả năng tái phát cao, cần có sự kiên trì trong quá trình điều trị.
Whitmore ủ bệnh trong bao lâu?
Thời gian ủ bệnh kể từ khi tiếp xúc với vi khuẩn đến khi xuất hiện triệu chứng thường là từ 1 - 21 ngày. Tuy nhiên, cũng có trường hợp người mắc bệnh không hề có triệu chứng cho đến khi phát bệnh rõ rệt.
Bệnh Whitmore có lây từ người sang người không?
Đến thời điểm hiện tại, y học chưa ghi nhận được trường hợp nào lây nhiễm bệnh Whitmore từ người sang người. Theo các chuyên gia thì đây không phải là bệnh truyền nhiễm. Ngoài ra, côn trùng cũng không là tác nhân truyền bệnh. Do đó, yếu tố nguy cơ gây bệnh duy nhất là bản thân bệnh nhân tiếp xúc với vi khuẩn lẫn trong đất hoặc nước bẩn.
Vậy phải làm gì để phòng ngừa vi khuẩn whitmore tấn công?
Giữ vệ sinh thân thể sạch sẽ, nhất là bàn tay, bàn chân luôn phải sạch.
Vi khuẩn Whitmore có sẵn trong đất. Thêm vào đó, khi gió cuốn bụi lên thì con người dễ hít phải vi khuẩn Whitmore và chúng nằm sẵn trong phổi chờ khi hệ thống miễn dịch của cơ thể suy yếu sẽ phát triển lên.
PGS.TS Đỗ Duy Cường khuyến cáo rằng, những năm gần đây, số ca mắc bệnh whitmore được báo cáo không ngừng tăng, cao điểm thường tập trung vào mùa mưa từ tháng 7 - tháng 11. Vì vậy, những người làm việc tiếp xúc với môi trường đất, nước phải có phương tiện bảo hộ lao động, nếu có trầy xước ngoài da cần điều trị sớm và triệt để.
Hiện nay vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh Whitmore nên muốn phòng bệnh, bạn cần lưu ý các điều sau:
- Khi làm việc trong môi trường có tiếp xúc với đất hoặc nước, bạn nhớ mang ủng và găng tay bảo vệ.
- Tránh tiếp xúc với đất và nước bị ô nhiễm nếu bạn đang có vết thương hở hoặc bệnh tiểu đường, thận mãn tính.
- Nhớ mang khẩu trang khi tiếp xúc với khu vực có không khí ô nhiễm, nhiều bụi bẩn.
- Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ chế biến thức ăn, đặc biệt đừng quên khử trùng dao sau khi cắt thịt cá sống.
- Nếu bạn có thói quen uống các sản phẩm sữa tươi, hãy chắc chắn rằng chúng đã được tiệt trùng.
- Nếu cơ thể có vết thương hở, nhớ lưu ý băng bó, che chắn cẩn thận để hạn chế nguy cơ vết thương tiếp xúc với vi khuẩn.
Điều trị bệnh Whitmore
Điều trị Whitmore rất khó khăn do vi khuẩn kháng với hầu hết kháng sinh thông thường. Quá trình điều trị gồm hai giai đoạn. Giai đoạn tấn công (điều trị kháng sinh đường tĩnh mạch) mục đích ngăn tình trạng nhiễm khuẩn nặng để cứu sống bệnh nhân. Giai đoạn duy trì (kháng sinh uống) với mục đích tiêu diệt các vi khuẩn còn sót lại, giảm nguy cơ tái phát.
Hiện tại chưa có vaccine phòng bệnh. Những vùng có bệnh Whitmore lưu hành, những người bị suy giảm hệ thống miễn dịch như AIDS, ung thư, những bệnh nhân hóa trị... nên tránh tiếp xúc với đất và nước bị ô nhiễm, đặc biệt là ở các khu vực trang trại.
Bác sĩ Hoàng Lan Hương, Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương Huế khuyến cáo để phòng bệnh Whitmore, người dân vùng lũ lụt mưa bão nên hạn chế tiếp xúc với đất hoặc nước bùn, đặc biệt là những nơi bị ô nhiễm nặng. Người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất và nước bẩn, nước lụt, nên sử dụng giày, dép và găng tay bảo hộ.
Khi có vết thương hở, vết loét... tránh tiếp xúc với đất hoặc nước lũ bị ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc thì sử dụng băng chống thấm và rửa sạch đảm bảo vệ sinh. Người có bệnh mạn tính như tiểu đường, suy giảm miễn dịch phải chăm sóc, bảo vệ các tổn thương để ngăn ngừa nhiễm khuẩn do nước lũ.
Khi nghi ngờ bệnh, đến bệnh viện sớm để khám, xét nghiệm xác định nhiễm vi khuẩn gây Whitmore và điều trị kịp thời.
